Στην Κρήτη από τα αρχαιότερα δένδρα στον κόσμο. Ελιές ηλικίας 9.000 ετών που ακόμα βγάζουν καρπούς.

Η πολιτιστική και ιστορική κληρονομιά της Κρήτης έχει ένα στοιχείο που τώρα γίνεται προσπάθεια να αξιοποιηθεί και να γίνει γνωστό στον κόσμο: τα ελαιόδενδρα με ηλικία χιλιάδων χρόνων! 

Η προσπάθεια που ξεκίνησε πριν από μερικά χρόνια από το Σύνδεσμο Ελαιοκομικών Δήμων Κρήτης, το ΤΕΙ, πολιτιστικούς φορείς, με τη στήριξη δήμων και περιφέρειας, αρχίζει να αποδίδει τώρα. Ήδη στην Κρήτη έχει αναγνωριστεί η ύπαρξη του αρχαιότερου δένδρου στον κόσμο, της περίφημης ελιάς των Βουβών, στα Χανιά, που ακόμα είναι καρποφόρα, αν και ηλικία της είναι πάνω από τα 3.000 χρόνια! Η προσπάθεια καταγραφής των αρχαίων, μνημειακών ελαιόδενδρων της Κρήτης συνεχίζεται, πριν κάποια από αυτά – όπως έχει ήδη δυστυχώς συμβεί…- καταλήξουν καυσόξυλα… 

Από τις πληροφορίες που έχουν συλλέξει οι φορείς και φιλοξενούνται στη σελίδα του Συνδέσμου Ελαιοκομικών Δήμων Κρήτης, παρουσιάζουμε μερικά από τα αρχαία ελαιόδενδρα της Κρήτης.

Ελιά Βουβών Κισσάμου

 

Θεωρείται το αρχαιότερο δένδρο στον κόσμο και έχει ηλικία 3.000- 5.000 ετών και είναι ακόμα καρποφόρο!

Το ελαιόδεντρο αυτό έχει ανακηρυχθεί από τον Σύνδεσμο Ελαιοκομικών Δήμων Κρήτης (ΣΕΔΗΚ) σαν «Μνημειακό» λόγω της ιδιαιτερότητας του σχήματος και της εξαιρετικής αισθητικής του αναγλύφου του κορμού του.

Το Ελαιόδεντρο αυτό που βρίσκεται στην θέση Πάνω Βούβες του Δ.Δ. Βουβών του Δήμου Κολυμβαρίοι (συντεταγμένες Ν 35ο 29,212 και ΕΟ 23ο 47,217 και υψόμετρο 272 m), ανήκει στον Παναγ. Καραπατάκη οποίος το παραχώρησε στον Δήμο Κολυμβαρίου και είναι ποικιλίας Μαστοειδούς που τοπικά αποκαλείται Τσουνατη εμβολιασμένη σε υποκείμενο Αγριελιάς.

Ο κορμός του δέντρου έχει εξαιρετικό ανάγλυφο με ιδιαίτερη αισθητική.

Η επιφάνεια του πραγματικό έργο γλυπτικής παρουσιάζει διαφορά σχήματα που φαντάζουν με αλλόκοτες μορφές προσώπων και πραγμάτων!

Το δέντρο έχει ανακηρυχθεί ως Μνημείο της Φύσης ενώ με κότινο από το δέντρο αυτό, που κόπηκε με ειδικές τελετές, στεφανώθηκε ο πρώτος νικητής του Μαραθωνίου ανδρών κατά τους Ολυμπιακούς Αγώνες Αθήνα 2004.

Ο κορμός του δέντρου σε ύψος 0,9m από το έδαφος έχει μέγιστη διάμετρο (3,70m) και περίμετρο 8,10.m ενώ στην βάση του δέντρου έχει μέγιστη διάμετρο 4,53m και περίμετρο 12,55m.

Το δέντρο επισκέπτονται κάθε χρόνο χιλιάδες επισκέπτες από όλο τον κόσμο μεταξύ των οποίων περιλαμβάνονται πολλοί Υπουργοί, Αξιωματούχοι και σημαντικοί Επιστήμονες ξένων χωρών.

Η Ελιά του Καβουσίου Ιεράπετρας 

 

Το ελαιόδεντρο αυτό έχει ανακηρυχθεί από τον Σύνδεσμο Ελαιοκομικών 

Δήμων Κρήτης (ΣΕΔΗΚ) σαν «Μνημειακό» λόγω των μεγάλων διαστάσεων του κορμού του, και λόγω της θέσης του κοντά στους αρχαίους οικισμούς «Βροντάς», «Κάστρο» και «Αζοριάς» της Υστερομινωική ΙΙΙΓ έως Αρχαϊκής φάσης (1350-500 π.χ.) όπου έχουν ανευρεθεί διάφορα αγγεία και τέχνεργα έκθλιψης ελαιόκαρπου.

Το Ελαιόδεντρο αυτό που βρίσκεται στην θέση «Αζορια» στον δρόμο προς τον οικισμό Αύγο του Δ.Δ. Καβουσίου του Δήμου Ιεράπετρας (συντεταγμένες Ν 35ο 06,908 και ΕΟ 25ο 51, 651 και υψόμετρο 252 m), ανήκει το 2008 στον Γεωργ. Γραμματικάκη και είναι ποικιλίας Μαστοειδούς που τοπικά αποκαλείται «Μουρατολιά» εμβολιασμένης σε υποκείμενο Αγριελιάς.

Ο κορμός του δέντρου σε ύψος 0,8m από το έδαφος έχει μέγιστη διάμετρο (4,95m) και περίμετρο 14,20.m ενώ στην βάση του δέντρου έχει μέγιστη διάμετρο 7,10m και περίμετρο 22,10m.

Το 2004 μετά από πρόταση κατοίκων της περιοχής και του Δήμου Ιεράπετρας αποφασίστηκε όπως η πρώτη νικήτρια του Μαραθωνίου Γυναικών στους Ολυμπιακούς αγώνες ΑΘΗΝΑ 2004 στεφανωθεί με κότινο από το ελαιόδεντρο αυτό.

Ο κότινος αυτός κόπηκε με ειδική τελετή στην οποία παραβρέθηκαν εκπρόσωποι των Αρχών, της Εκκλησίας και πλήθος κατοίκων της περιοχής.

Ελιά Αγ. Γεωργίου – Ανισαράκι Κανδάνου 

 

Αρκετά ελαιόδεντρα, συστάδες ελαιοδέντρων άλλα και ελαιώνες ολόκληροι που υπάρχουν σήμερα στις περιοχές Ανισαράκι και Βαρδαλιανά της ιστορικής κωμοπόλεως της Κανδάνου στα Χανιά που θα μπορούσαν με βάση το μέγεθος το ανάγλυφο και τις σπηλαιώσεις του κορμού να χαρακτηριστούν σαν Mνημειακά.

Μεταξύ αυτών είναι και η Ελια στην θεση Αγ.Γεωργιος, του οικισμου Ανισαρακι το οποίο έχει ανακηρυχθεί από τον Σύνδεσμο Ελαιοκομικών Δήμων Κρήτης (ΣΕΔΗΚ) σαν «Μνημειακό» λόγω του ειδικού πεπλατυσμένου σχήματος και του ανάγλυφου του κορμού του και λόγω της κατάταξης του από τους κατοίκους παλαιοτέρων εποχών στις «δεκαοχτούρες», δηλαδή στα ελαιόδεντρα που παρήγαγαν 18 μίστατα (δοχεία των 12 κιλών), δηλαδή περίπου 220 κιλά ελαιόλαδο.

Σήμερα η παραγωγή του έχει μειωθεί στα 80-100 κιλά.

Το Ελαιόδεντρο αυτό που βρίσκεται στην θέση «Αγ. Γεώργιος» του οικισμού «Ανισαράκι» της Κανδάνου (συντεταγμένες N 35o 20’ 128 και ΕΟ 23ο 45’ .408 και υψόμετρο 510m), ανήκει στον Μιχ. Γ. Σαρτζετάκη, είναι ποικιλίας Μαστοειδούς που τοπικά αποκαλείται «Τσουνατη» εμβολιασμένης σε υποκείμενο Αγριελιάς.

Ο κορμός του δέντρου σε ύψος 0,8m από το έδαφος έχει μέγιστη διάμετρο (4,35m) και περίμετρο 12,32.m ενώ στην βάση του δέντρου έχει μέγιστη διάμετρο 6,85m και περίμετρο 18.27m.

Ελιά Παλαιών Ρουμάτων  

 

Το ελαιόδεντρο αυτό έχει ανακηρυχθεί από τον Σύνδεσμο Ελαιοκομικών Δήμων Κρήτης (ΣΕΔΗΚ) σαν «Μνημειακό» λόγω των μεγάλων διαστάσεων, του εξωτερικού αναγλύφου και της μεγάλης εσωτερικής κοιλότητας (κουφάλας) που φέρει ο κορμός του αλλά και λόγω της συσχέτισης του με ιστορικά γεγονότα του χωριού των Παλαιών Ρουμάτων.

Το Ελαιόδεντρο αυτό βρίσκεται μέσα σε μια συστάδα αρκετών παλαιών ελαιόδεντρων στον δρόμο προς την πλατεία του χωριού Παλαιά Ρούματα του Δήμου Βουκολιών (συντεταγμένες Ν 35ο 24,110 και ΕΟ 23ο 46, 740 και υψόμετρο 348 m), ανήκει το 2008 στους κληρονόμους του Στυλιανού, Ν. Παπαδεράκη και είναι ποικιλίας Μαστοειδούς που τοπικά αποκαλείται «Τσουνάτη» εμβολιασμένης σε υποκείμενο Αγριελιάς.

Η μεγάλη σπηλαίωση (κουφάλα) του δέντρου που χωρεί 4-5 άτομα, κατά τους κατοίκους του χωριού, κατά την Τουρκοκρατία αποτέλεσε κρυπτή φύλαξης οπλών που είχαν τοποθετηθεί σε πιθάρι κρυμμένο σε λάκκο μέσα σε αυτή.

Κατά τους κατοίκους του χωριού επίσης κατά την κατάληψη της Κρήτης από τα Γερμανικά στρατεύματα το 1941, η ιδία κουφάλα αποτέλεσε χώρο οπού συνεδρίασε «Επιτροπή» κατοίκων του χωριού αποτελούμενη από τους; Ιωαν, Μαρκουλάκη, Γεωργ, Θεοδωρίδη, Νικ. Ρενιέρη και Παπά Αντώνη Δημητριάδη, προκειμένου να αποφασίσει για την αντίσταση του χωριού στους κατακτητές.

Από την ιδία κουφάλα πήραν όπλα κάτοικοι του χωριού κατά την μάχη που έγινε στον Άναβο εναντίον των Γερμανικών στρατευμάτων τον ίδιο χρόνο.

Η ελιά της Γραμπέλας Το ελαιόδεντρο αυτό έχει ανακηρυχθεί από τον Σύνδεσμο Ελαιοκομικών Δήμων Κρήτης (ΣΕΔΗΚ) μνημειακό, λόγω του ειδικού σχήματος και του ανάγλυφου του κορμού του και λόγω της σύνδεσής του με ιστορικά γεγονότα του τόπου.

Το ελαιόδεντρο αυτό, που βρίσκεται στη θέση Γραμπέλα του οικισμού Ανισαράκι της Κανδάνου (συντεταγμένες N35o 19’ 058 EO 23o 45’, 368 και υψόμετρο 508μ.), ανήκει στον Ευτ. Κ. Μαρματάκη, είναι ποικιλίας Μαστοειδούς, που τοπικά αποκαλείται «Τσουνάτη», εμβολιασμένης σε υποκείμενο Αγριελιάς. Ο κορμός του δέντρου έχει ανάγλυφο εξαιρετικής αισθητικής και εσωτερική σπηλαιώδη στην οποία, κατά τον Γιάννη Παπαηλιάκη, εύρισκαν καταφύγιο οι καταδιωκόμενοι από τους Τούρκους Χριστιανοί κατά την περίοδο της Τουρκοκρατίας στην Κρήτη (1669-1898 μ.Χ.) και ιδίως στις επαναστάσεις του 1866-1897, άλλα και αργότερα άτομα καταζητούμενα από τους Γερμανούς κατακτητές της Κρήτης την περίοδο 1941-1944.

Ελιά Λάκκου – Σαμωνά Αρμένων 

 

Το ελαιόδεντρο αυτό έχει ανακηρυχθεί από τον Σύνδεσμο Ελαιοκομικών Δήμων Κρήτης (ΣΕΔΗΚ) σαν «Μνημειακό» λόγω των μεγάλων διαστάσεων του κορμού και της κόμης του αλλά και λόγω της θέσης του κοντά στον αρχαίο οικισμό «Κυλίντρα» Υστερομινωικής περιόδου.

Το Ελαιόδεντρο αυτό, βρίσκεται μαζί με άλλα πολύ παλαιά και εξαιρετικού αναγλύφου ελαιόδεντρα, στην θέση «Λάκκος» του Δ.Δ. Σαμωνά του Δήμου Αρμένων (συντεταγμένες Ν 35o 25,565, ΕΟ 24o 06,274 και υψόμετρο 325 m), ανήκει το 2008 στους Κληρονόμους Εμμ Μαυρομουστακάκη, είναι ποικιλίας Μαστοειδούς που τοπικά αποκαλείται «Τσουνάτη» εμβολιασμένης σε υποκείμενο Αγριελιάς. 

Ο κορμός του δέντρου σε ύψος 0,9m από το έδαφος έχει μέγιστη διάμετρο (5,25m) και περίμετρο 12,90.m ενώ στην βάση του δέντρου έχει μέγιστη διάμετρο 6,70m και περίμετρο 20,05m.

Ελιά Γόρτυνας 

 

Το ελαιόδεντρο αυτό έχει ανακηρυχθεί από τον Σύνδεσμο Ελαιοκομικών Δήμων Κρήτης (ΣΕΔΗΚ) σαν «Μνημειακό» λόγω της ιδιαίτερης μορφής του ανάγλυφου του κορμού του ο οποίος παρουσιάζει το μοναδικό φαινόμενο να έχει ενσωματωμένο στο εσωτερικό του ένα μεγάλο τμήμα από κίονα Ρωμαϊκής περιόδου.

Ο κίονας αυτός περιβάλλεται κυκλικά από τον κορμό και βρίσκεται σε πλήρη επαφή μαζί του σε τρόπο που να αποτελεί αναπόσπαστο μέρος του.

Το φαινόμενο έχει προφανώς δημιουργηθεί με την τοποθέτηση του κίονα σε κάποια περίοδο της ζωής του δέντρου σε κοιλότητα του κορμού του και τον εγκλωβισμό του στην συνέχεια σε αυτόν με την συνεχή αύξησή του κορμού.

Το Ελαιόδεντρο αυτό που βρίσκεται πολύ κοντά στα ερείπια της αρχαίας Γόρτυνας κοντά στον οικισμό Αγ. Δέκα (συντεταγμένες N35o 03’ 36,18 και 24ο 56’.05 και υψόμετρο +156 m), ανήκει το 2008 στους κληρονόμους Κοσμαδάκη και είναι ποικιλίας Χοντρολιάς που τοπικά ονομάζεται Φραγκολιά, εμβολιασμένη σε υποκείμενο Αγριελιάς.

Ελιά Αγίας Παρασκευής  στον Πανασό 

 

Το ελαιόδεντρο αυτό έχει ανακηρυχθεί από τον Σύνδεσμο Ελαιοκομικών Δήμων Κρήτης (ΣΕΔΗΚ) σαν «Μνημειακό» λόγω της ιδιαίτερης αισθητικής του αναγλύφου και του μεγέθους του κορμού του. 

Το Ελαιόδεντρο αυτό που βρίσκεται στην θέση Τρυπητή κοντά στον παλαιό οικισμό Παλιάμα (συντεταγμένες Ν 35ο 06,404 και ΕΟ 24ο 55,274 και υψόμετρο 423 m), ανήκει το 2008 στον Θωμά Ξημεράκη είναι ποικιλίας Χοντρολιάς εμβολιασμένης σε υποκείμενο Αγριελιάς. 

Ο κορμός του δέντρου έχει ειδικό σχήμα και ιδιαίτερη αισθητική και φέρει αρκετά μεγάλη κοιλότητα (κουφάλα) η οποία χωρεί 2-3 άτομα. 

Ο κορμός του δέντρου σε ύψος 0,8m από το έδαφος έχει μέγιστη διάμετρο (4,10m) και περίμετρο 10,50.m ενώ στην βάση του δέντρου έχει μέγιστη διάμετρο 4,90m και περίμετρο 20,40m.

Ελιά Γρέ Ελέ, Κάτω Τριπόδο, Μαργαρίτες Γεροποτάμου 

 

Το ελαιόδεντρο αυτό έχει ανακηρυχθεί από τον Σύνδεσμο Ελαιοκομικών Δήμων Κρήτης (ΣΕΔΗΚ) σαν «Μνημειακό» λόγω του ειδικού μεγέθους, του σχήματος και του ανάγλυφου του κορμού του και λόγω του ότι η ονομασία της τοποθεσίας που βρίσκεται «Γρε Ελέ» (Γριά Ελιά) προέρχεται από το ελαιόδεντρο αυτό. 

Το Ελαιόδεντρο αυτό που βρίσκεται σε συντεταγμένες N 35o 20’, 118 EO 24 40’, 118 και υψόμετρο 300m), ανήκει στον Δημήτρη Χνάρη είναι ποικιλίας Θρουμπολιάς εμβολιασμένης σε υποκείμενο Αγριελιάς.

Ελιά στα Καρδαμιανά  

 

Το ελαιόδεντρο αυτό έχει ανακηρυχθεί από τον Σύνδεσμο Ελαιοκομικών Δήμων Κρήτης (ΣΕΔΗΚ) σαν «Μνημειακό» λόγω της ιδιαιτερότητας του σχήματος και της αισθητικής του αναγλύφου του κορμού του.

Το Ελαιόδεντρο αυτό που βρίσκεται στην θέση Καρδαμιανά του Δ.Δ. Γέννα του Δήμου Συβρίτου (συντεταγμένες Ν 35ο 15,139 και ΕΟ 24ο 38, 607 και υψόμετρο 387 m), ανήκει το 2008 στον Εμμ. Αντ. Σφακιανάκη και είναι ποικιλίας Θρουμπολιάς εμβολιασμένης σε υποκείμενο Αγριελιάς.

Ο κορμός του δέντρου έχει ειδικό σχήμα και ιδιαίτερη αισθητική.

Αρχικά δίδει εντύπωση τεσσάρων δέντρων πολύ κοντά μεταξύ τους.

Εύκολα όμως διαπιστώνεται ότι πρόκειται περί ενός δέντρου με μεγάλη κεντρική βάση από την οποία εκφύονται τέσσερεις διαφορετικοί κύριοι βραχίονες, ενώ φαίνεται ότι υπήρχαν και άλλοι δύο οι οποίοι έχουν αφαιρεθεί.

Ο κορμός του δέντρου σε ύψος 0,8m από το έδαφος έχει μέγιστη διάμετρο (3,60m) και περίμετρο 10,10.m ενώ στην βάση του δέντρου έχει μέγιστη διάμετρο 3,90m και περίμετρο 16,70m.

Η Ελιά της «Μαθαίνας» της Λάστρου Σητείας 

 

Ελαιόδενδρο γνωστό σαν «Ελιά της Μαθαίνας» ποικ. Μαστοειδούς εμβολιασμένης σε Αγριελιά ευρισκόμενο στο χωριό Λάστρος Σητείας ανατολικά της εκλησσίας Αγ. Τριάδος.

Ο κεντρικός κορμός του δένδρου, έχει ένα θαυμάσιο εξωτερικό ανάγλυφο και σχηματίζει μαζί με τον βράχο (σπηλαίωση που χωράει 3-4 άτομα.

Σήμερα η κόμη του αρχικού δένδρου είναι αρκετά περιορισμένη ενώ παραφυάδες που έχουν εκπτυχθεί από το υποκείμενο (πιθανώς olevaster) έχουν αναπτυχθεί αρκετά.

Το δένδρο ευρίσκεται μεταξύ τριών εκκλησιών και έχει σημαντική σπουδαιότητα γιατί συνδέεται με τις τοπικές θρησκευτικές παραδόσεις. 

Στο φύλλωμα του δένδρου αυτού, οι κάτοικοι του χωριού πίστευαν ότι, όσοι δεν είχαν αμαρτήματα, μπορούσαν να δουν Aγίους και από αυτό έκοβαν κάθε χρόνο τον κλώνο (κλάδο) που χρησιμοποιούσαν κατά την τελετή της Εορτής των Βαΐων.

Η Φουρκολιά της Σητείας 

 

Στη Σητεία, δεξιά του δρόμου προς Πισκοκέφαλο, υπάρχει υπεραιωνόβιο ελαιόδεντρο ονομαζόμενο Φουρκολιά (Νέα Επαρχία 20-3-02) για το οποίο υπάρχει η φημολογία ότι σ’ αυτό κρεμούσαν οι Τούρκοι τους Χριστιανούς.

Η ονομασία Φουρκολιά είναι φανερό ότι προέρχεται από το ρήμα φουρκίζω ή φουρκίζομαι, που σημαίνει πνίγομαι από σφίξιμο στον λαιμό, και αναφέρεται συνήθως σε κατοικίδια ζώα (κατσίκες, πρόβατα) που βόσκουν δεμένα με σχοινί ή αλυσίδα στο χωράφι.

Δυστυχώς, το δέντρο έχει ημικαταστραφεί από πρόσκρουση αυτοκινήτου σε αυτό.

Πηγή: candianews.gr