AP Photo/Patrick Semansky
Πριν από δισεκατομμύρια χρόνια το μέσο γήινο 24ωρο διαρκούσε… λιγότερο από 13 ώρες. Και σήμερα οι μέρες συνεχίζουν να μεγαλώνουν, κάτι που οφείλεται στη σχέση μεταξύ της Σελήνης και των ωκεανών μας.
Καθώς η Σελήνη εκτελεί το εξαιρετικά ισορροπημένο… μπαλέτο της γύρω από τη Γη – περιστρέφεται αλλά ποτέ δεν κάνει πιρουέτες, γι' αυτό και βλέπουμε πάντα μόνο τη μία πλευρά της Σελήνης – απομακρύνεται σταδιακά από τον πλανήτη μας με μια διαδικασία γνωστή ως «σεληνιακή υποχώρηση».
Εκτοξεύοντας λέιζερ σε ανακλαστήρες που είχαν τοποθετηθεί στη σεληνιακή επιφάνεια από τους αστροναύτες των αποστολών Απόλλων, οι επιστήμονες μπόρεσαν πρόσφατα να μετρήσουν με ακρίβεια το πόσο γρήγορα υποχωρεί η Σελήνη. Και επιβεβαίωσαν ότι ο δορυφόρος της Γης απομακρύνεται με ρυθμό 3,8 εκατοστών κάθε χρόνο. Και καθώς το κάνει αυτό, οι μέρες μας μεγαλώνουν λίγο περισσότερο, αναφέρει το BBC News.
«Όλα έχουν να κάνουν με τις παλίρροιες»
«Όλα έχουν να κάνουν με τις παλίρροιες», λέει ο David Waltham, καθηγητής γεωφυσικής στο Royal Holloway του Πανεπιστημίου του Λονδίνου, ο οποίος μελετά τη σχέση μεταξύ της Σελήνης και της Γης.
«Η παλιρροιακή αντίσταση στη Γη επιβραδύνει την περιστροφή του πλανήτη μας και η Σελήνη κερδίζει αυτή την ενέργεια ως στροφορμή».
Ουσιαστικά, καθώς η Γη περιστρέφεται, η βαρύτητα της Σελήνης που βρίσκεται σε τροχιά από πάνω της έλκει τους ωκεανούς δημιουργώντας παλίρροιες. Αυτές οι παλίρροιες είναι στην πραγματικότητα ένα «εξόγκωμα» νερού που εκτείνεται σε ελλειπτικό σχήμα τόσο προς όσο και μακριά από τη βαρύτητα της Σελήνης. Όμως η Γη περιστρέφεται στον άξονά της πολύ πιο γρήγορα από ό,τι η Σελήνη περιστρέφεται από πάνω της, πράγμα που σημαίνει ότι η τριβή από τις ωκεάνιες λεκάνες που κινούνται από κάτω, επίσης παρασύρει το νερό μαζί της. Αυτό σημαίνει ότι το «εξόγκωμα» νερού κινείται ελαφρώς μπροστά από τη Σελήνη στην τροχιά της, η οποία προσπαθεί να το τραβήξει προς τα πίσω. Αυτό απορροφά σιγά σιγά την περιστροφική ενέργεια του πλανήτη μας, επιβραδύνοντας την περιστροφή του, ενώ η Σελήνη κερδίζει ενέργεια, με αποτέλεσμα να κινείται σε υψηλότερη τροχιά.
Πόσο απομακρύνεται η Σελήνη
Αυτό το σταδιακό φρενάρισμα της περιστροφής του πλανήτη μας σημαίνει ότι η διάρκεια μιας μέσης γήινης ημέρας έχει αυξηθεί κατά περίπου 1,09 χιλιοστά του δευτερολέπτου ανά αιώνα από τα τέλη του 17ου αιώνα, σύμφωνα με την τελευταία ανάλυση. Άλλες εκτιμήσεις ανεβάζουν τον αριθμό λίγο υψηλότερα, στα 1,78 χιλιοστά ανά αιώνα, βασιζόμενες σε πιο αρχαίες παρατηρήσεις εκλείψεων.
Αν οι αριθμοί αυτοί ακούγονται ασήμαντοι, αποκτούν άλλοι σημασία στο βάθος των 4,5 δισεκατομμυρίων ετών της ιστορίας της Γης.
Η πανσέληνος του Μαΐου, γνωστή ως «Φεγγάρι των Λουλουδιών», πίσω από το ναό του Ποσειδώνα στο Σούνιο στις 23 Μαΐου 2024
AP Photo/Petros Giannakouris
Σήμερα η Σελήνη απέχει 384.400 χιλιόμετρα από τη Γη. Όμως μια πρόσφατη μελέτη δείχνει ότι πριν από περίπου 3,2 δισεκατομμύρια χρόνια – όταν οι τεκτονικές πλάκες άρχισαν να μετακινούνται και οι μικροοργανισμοί που ζούσαν στους ωκεανούς καταβρόχθιζαν άζωτο – η Σελήνη απείχε μόλις 270.000 χιλιόμετρα από τη Γη, περίπου το 70% της σημερινής της απόστασης.
«Η γρηγορότερα περιστρεφόμενη Γη συντόμευε τη διάρκεια της ημέρας, έτσι ώστε μέσα σε ένα 24ωρο να υπάρχουν δύο ανατολές και δύο ηλιοβασιλέματα», λέει ο γεωφυσικός Tom Eulenfeld.
«Αυτό μπορεί να μείωσε τη διαφορά θερμοκρασίας μεταξύ ημέρας και νύχτας και να επηρέασε τη βιοχημεία των φωτοσυνθετικών οργανισμών» συμπληρώνει ο Eulenfeld, που ηγήθηκε της μελέτης στο Πανεπιστήμιο Friedrich Schiller της Ιένας, στη Γερμανία.
Για μεγάλο μέρος της ιστορίας της, ωστόσο, η Σελήνη απομακρυνόταν με πολύ μικρότερο ρυθμό από ό,τι σήμερα. Στην πραγματικότητα, αυτή τη στιγμή ζούμε σε μια περίοδο όπου ο ρυθμός υποχώρησης είναι ασυνήθιστα υψηλός – η Σελήνη θα έπρεπε να υποχωρήσει με τον σημερινό της ρυθμό μόνο για 1,5 δισεκατομμύριο χρόνια για να φτάσει στη σημερινή της θέση. Όμως η διαδικασία λαμβάνει χώρα από τότε που σχηματίστηκε η Σελήνη πριν από 4,5 δισεκατομμύρια χρόνια, οπότε ήταν σαφώς πολύ πιο αργή σε κάποια σημεία στο παρελθόν.
Ο ρόλος του Ατλαντικού Ωκεανού
«Η παλιρροϊκή αντίσταση αυτή τη στιγμή είναι τρεις φορές μεγαλύτερη από ό,τι θα περιμέναμε», λέει ο Waltham, κάτι που μπορεί να οφείλεται στο μέγεθος του Ατλαντικού Ωκεανού.
Η παλίρροια τραβάει μια παγίδα αστακών καθώς ανατέλλει η Σελήνη στην παραλία Popham Beach στο Μέιν των ΗΠΑ
AP Photo/Robert F. Bukaty
Η σημερινή διαμόρφωση των ηπείρων σημαίνει ότι η λεκάνη του Βόρειου Ατλαντικού Ωκεανού τυχαίνει να έχει ακριβώς τις σωστές αναλογίες για να δημιουργήσει ένα φαινόμενο συντονισμού, οπότε το νερό που περιέχει κυλάει μπρος-πίσω με ρυθμό που πλησιάζει αυτόν των παλιρροιών. Αυτό σημαίνει ότι οι παλίρροιες είναι μεγαλύτερες από ό,τι θα ήταν διαφορετικά. Όπως το θέτει ο Waltham, σκεφτείτε ότι σπρώχνετε ένα παιδί σε μια κούνια – ανεβαίνει ψηλότερα αν κάθε σπρώξιμο είναι συγχρονισμένο με την υπάρχουσα κίνηση.
«Αν ο Βόρειος Ατλαντικός ήταν ελαφρώς πιο πλατύς ή πιο στενός, αυτό δεν θα συνέβαινε», λέει ο Waltham. «Τα μοντέλα φαίνεται να δείχνουν ότι αν πάμε μερικά εκατομμύρια χρόνια πίσω, η δύναμη της παλίρροιας πέφτει αμέσως, επειδή οι ήπειροι βρίσκονταν σε διαφορετικές θέσεις».
Αλλά αυτό είναι πιθανό να συνεχίσει να αλλάζει στο μέλλον. Η μοντελοποίηση προβλέπει ότι ένας νέος παλιρροιακός συντονισμός θα εμφανιστεί σε 150 εκατομμύρια χρόνια από τώρα και θα εξαφανιστεί μετά από άλλα 100 εκατομμύρια χρόνια, καθώς θα σχηματίζεται μια νέα «υπερήπειρος».
Θα… χάσουμε ποτέ τη Σελήνη;
Θα μπορούσε, λοιπόν, να υπάρξει ένα μέλλον όπου η Γη δεν θα έχει πλέον Σελήνη; Ακόμη και με τον υψηλό σημερινό ρυθμό υποχώρησής της, η Σελήνη είναι απίθανο να εγκαταλείψει ποτέ εντελώς τη Γη. Ο ολέθριος θάνατος του Ήλιου μας θα μεσολαβήσει πιθανότατα πολύ πριν συμβεί αυτό, σε περίπου 5-10 δισεκατομμύρια χρόνια. Και η ανθρωπότητα είναι πιθανό να έχει σβήσει πολύ πριν από αυτό…
